عالم برزخ از ديدگاه قرآن و احاديث‏‏

۱۳۹۱/۷/۲۸ ۱:۵۵ بازدید:۲۵۴۳ کد مطلب:۹۱۲۳۶۲

فرهنگی ، اعتقادی »

، عالم برزخ از ديدگاه قرآن و احاديث‏‏

عالم برزخ از ديدگاه قرآن و احاديث‏‏
حسين حقانى

عالم برزخ، عالم متوسطى ميان دنيا و آخرت است که مردگان تا قيامت در آن بسر مى‏برند.
پس از اثبات وجود روح مجرد و بقاى آن پس از مرگ و تخليه بدن، اين مساله اساسى مطرح مى‏گردد که ارواح پس از مرگ و خارج شدن از قالب اجسام بدنى در کجا زندگى مى‏کنند؟
آيا عالمى به نام برزخ که واسطه بين عالم دنيا و عالم آخرت است وجود دارد؟ يعنى ما در سلسله عقايد خود و ملاحظه مراحل تکاملى انسانها قبل از اين دنياى مادى، نطفه بوديم و قبل از نطفه عناصرى در زمين، و بعد از نطفه به صورت انسانى در آمديم و در دنيا زندگى مى‏کنيم آيا بعد از اين دنيا هم به عالم ديگرى وارد مى‏شويم به نام عالم برزخ يا نه؟
کلمه برزخ در لغت‏به معناى فاصله و حائل ميان دو چيز راگويند.
مرحوم طريحى (1) در مجمع‏البحرين (2) در معناى کلمه برزخ چنين مى‏نويسد:
«البرزخ: الحاجز بين الشيئين‏» يعنى «برزخ حائل بين دو شى‏ء است‏»، سپس روايتى از معصوم عليه السلام چنين نقل مى‏کند: «نخاف عليکم هول البرزخ‏» پس مراد از برزخ در اين روايت‏بين دنيا و آخرت از هنگام مرگ تا رستاخيز مى‏باشد پس کسى که مى‏ميرد، داخل برزخ مى‏شود. اين کلمه و واژه در قرآن سه بار و در سه آيه ذکر شده است: در دو آيه که يکى در سوره فرقان و ديگرى در سوره «الرحمان‏» است، واژه برزخ به معناى فاصله و حائل ميان دو دريا که يکى شور است و ديگرى شيرين و به هم نمى‏آميزند، آمده و در آيه سوم که در سوره «مؤمنون‏» است، در معناى عالم برزخ يا فاصله ميان مرگ و رستاخيز ذکر شده است.
آيه اول: «و هو الذي مرج البحرين هذا عزب فرات و هذا ملح اجاج و جعل بينهما برزخا و حجرا محجورا» (3).
«او خدائى است که آب دو دريا را بهم آميخت، دو دريايى که آب يکى از آن دو شيرين و گوارا است و آب ديگرى شور و تلخ، و ميان اين دو آب فاصله و حائلى قرار داد تا هميشه از هم جدا باشند و به هم نياميزند».
آيه دوم: «.. و بينهما برزخ لا يبغيان...» (4).
«ميان آن دو دريا فاصله‏اى است که به حدود يکديگر تجاوز نمى‏کنند و به هم نمى‏آميزند».
آيه سوم: «لعلى اعمل صالحا فيما ترکت کلا انها کلمة هو قائلها و من ورائهم برزخ الى يوم يبعثون‏» (5).
«گناهکاران گويند تا شايد به تدارک و جبران گذشته کردار نيک انجام دهم و به آن خطاب شود که هرگز چنين نخواهد شد و گناهکاران کلمه «ارجعننى‏» را که از سر حسرت بر زبان رانند و نتيجه‏اى نگيرند، که از عقب آنها عالم برزخ است تا روزى برانگيخته شوند.
غير از اين آيه، آيات ديگرى نيز در قرآن ذکر شده که از مجموع مطالب آنها استفاده مى‏شود که عالم برزخ واسطه بين عالم دنيا و عالم آخرت است از جمله آنها:
«و لا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون‏» (6).
«(اى پيامبر) هرگز گمان مبر کسانى که در راه خدا کشته شدند، مردگانند! بلکه آنان زنده‏اند و نزد پروردگارشان (در عالم برزخ) روزى داده مى‏شوند».
در آيه 171 سوره آل عمران مى‏فرمايد:
«و از نعمت‏خدا و فضل او (نسبت‏به خودشان در عالم برزخ) مسرورند و (مى‏بينند که) خداوند پاداش مؤمنان را ضايع نمى‏کند (نه پاداش شهيدان و نه پاداش مجاهدان را که شهيد شدند)».
«يثبت الله الذين آمنوا بالقول الثابت في الحيوة الدنيا و في‏الآخرة...» (7).
خداوند کسانى را که ايمان آوردند، به خاطر گفتار و اعتقاد ثابتشان، استوار مى‏دارد هم در اين جهان و هم سراى ديگر (در عالم برزخ و سراى آخرت).
از همه اين آيات استفاده مى‏شود که بعد از مرگ، عالم برزخ است تا روزى که مبعوث شوند و اين برزخ عالم قيامت نيست‏يعنى انسان پس از مرگ بلافاصله به روز قيامت منتقل نمى‏شود.
شخصى به امام صادق عليه السلام عرض کرد: چه مى‏فرماييد در آيه «النار يعرضون عليها غدوا و عشيا...» (8). «آتش است که هر صبح و شام که آنان بر آن عرضه مى‏شوند؟» فرمود: «ديگران چه مى‏گويند؟» عرض کرد: «مى‏گويند آن آتش جهنم جاويد (آخرت) است و گويند که بين صبح و شام عذابى نباشد». فرمود: «پس اينها خوشبخت‏اند «که بخشى از روز را در آسايش بسر مى‏برند». عرض کرد: «پس چگونه است؟» فرمود: «اين، در دنيا است که مربوط به عالم برزخ است. و اما جهنم جاويد محتواى اين آيه است: «... و يوم تقوم الساعة ادخلوا آل فرعون اشد العذاب‏» (9).
«روزى که قيامت‏برپا شود (مى‏فرمايد:) آل فرعون را در سخت‏ترين عذابها وارد کنيد.
در احاديث معتبر از پيامبر و ائمه عليهم السلام در توضيح عالم برزخ چنين وارد شده است:
«البرزخ هو امر بين امرين و هو الثواب و العقاب بين الدنيا و الآخرة و هو قول الصادق عليه السلام و الله ما اخاف عليکم الا البرزخ‏» (10).
«برزخ همان امر بين دو امر ثواب و عقاب بين دنيا و آخرت است و آن قول امام صادق عليه السلام است که مى‏فرمايد: «به خدا سوگند من بر شما (شيعيان) نمى‏ترسم جز از مرحله برزخ بين دنيا و آخرت‏».
در مورد آيه «و من ورائهم برزخ..» امام صادق عليه السلام فرمود: «هو القبر و ان لهم فيه لمعيشة ضنکا و الله ان القبر لروضة من رياض الجنة او حفرة من حفر النار.
«مراد از برزخ همان قبر مى‏باشد و البته براى کافران هر آينه زندگى سختى در آنجا مى‏باشد به خدا سوگند که قبر هر آينه باغى از باغهاى بهشتى (براى مؤمنين) و ياحفره‏اى از حفره‏هاى آتش جهنم (براى کافران و..). مى‏باشد (11).
از اينرو امام صادق عليه السلام خطاب به شيعيان آن زمان مى‏فرمايد:
«والله اتخوف عليکم في البرزخ. قلت ما البرزخ؟ فقال: القبر منذ حين موته الى يوم القيامة‏».
من بر شما (شيعيان) در عالم برزخ مى‏ترسم، راوى مى‏گويد: من به امام صادق عليه السلام گفتم که عالم برزخ کجا است؟ فرمود: قبر است، زندگى در آن از زمان مرگ تا روز رستاخيز ادامه دارد.
امام صادق عليه السلام به جمعى از شيعيان خود فرمود: به خدا قسم که تنها خطرى که من بر شما احساس مى‏کنم، برزخ است و چون قيامت‏شود و کار به دست ما برسد، ما بر کار شما از خودمان اولويت داريم (12).
از اميرالمؤمنين عليه السلام روايت‏شده است که فرمود: «ارواح مؤمنان عالم در برزخ به کنار چشمه‏اى از بهشت‏به نام «سلمى‏» زندگى مى‏کنند (13).
«ابوبصير» مى‏گويد: از امام صادق عليه السلام پرسيدم ارواح مؤمنين پس از مرگ در چه وضعند؟ فرمود: «در برزخ در ميان غرفه‏هايى از بهشت‏بسر مى‏برند، از خوراک بهشتى مى‏خورند و از آب آن مى‏نوشند و منتظر انجاز وعده پروردگار خود هستند» (14).
پس عالم برزخ حائل بين دو شى‏ء يعنى مابين دنيا و آخرت از هنگام مرگ تا روز بعثت است پس کسى که مى‏ميرد، داخل برزخ مى‏شود که واسطه و حائل بين دنيا و آخرت است (15).

پى‏نوشت:
1) متوفاى 1085ه ق.
2) ج‏2، ص 430.
3) فرقان: آيه 53.
4) سوره الرحمان، 20.
5) مؤمنون، 100 - دائرة‏المعارف تشيع، ج‏3، ص 176، بنياد خيريه فرهنگى شط سال 1371ش.
6) آل عمران، 169.
7) ابراهيم، 27.
8) مؤمن، 46.
9) همان.
10) تفسير نورالثقلين: ج‏3، ص 553 - تفسير على بن ابراهيم - بحارالانوار، ج‏6، ص 214.
11) بحارالانوار: ج‏6، ص 218.
12) معارف و معاريف، ج‏1، ص 378 و 379 تاليف سيد مصطفى دشتى.
13) بحارالانوار: ج‏6، ص 61 و 82.
14) بحارالانوار: ج‏6، ص 61 - 82.
15) قاموس نهج‏البلاغه، تاليف محمد على ترقى، ج 1، ص 137.

انتهای پیام

ضمائم:

نظرات بازدیدکنندگان

نظر شما درباره این مطلب

نام ایمیل

کد موجود در تصویررا وارد نمایید:

ایمیل را کامل و صحیح وارد نمایید آدرس ایمیل خود را وارد نمایید متن را وارد نمایید